PROSTE NARZĘDZIA DO OSIĄGNIĘCIA WIELKICH CELÓW

Ks. Maciej Tomaszewski SJ

Sygnały z duszpasterstwa osób rozwiedzionych i żyjących w związkach niesakramentalnych

Od ponad trzydziestu lat przy Parafii św. Andrzeja Boboli w Warszawie funkcjonuje duszpasterstwo osób rozwiedzionych i żyjących w związkach niesakramentalnych. Staramy się wypełniać wskazania podane przez Papieża Franciszka odnośnie towarzyszenia osobom, które znajdują się w złożonych sytuacjach życiowych (Adhortacja apostolska Amoris laetitia o miłości w rodzinie, zwłaszcza numery 241–246), a w ostatnich tygodniach także Wytyczne Konferencji Episkopatu Polski do tej adhortacji. Obecnie przy Parafii św. Andrzeja Boboli to duszpasterstwo obejmuje dwie grupy. Tworzą je przede wszystkim osoby rozwiedzione i żyjące w związkach niesakramentalnych; przychodzą też osoby, których małżeństwo znajduje się kryzysie. W spotkaniach biorą udział na ogół obie osoby z danej pary. Wstęp jest wolny – nie są prowadzone żadne zapisy ani listy. Spotkania są zapowiadane w niedzielnych ogłoszeniach duszpasterskich, w gablocie duszpasterstwa przy wejściu głównym do Sanktuarium oraz na stronie internetowej www.niesakramentalni.net.

Comiesięczne spotkanie modlitewno-formacyjne obu grup odbywa się przy „okrągłym” stole. Spotkanie rozpoczyna się zapaleniem świecy i krótką modlitwą wspólnotową. Po zwięzłym przedstawieniu się wszyscy otrzymują ten sam, wybrany tekst z Pisma Świętego, po czym następuje chwila modlitewnej refleksji w ciszy nad tym fragmentem. Następnie dzielimy się medytowanym Słowem przez około piętnaście minut (prośby, dziękczynienie, uwielbienie). W drugiej części spotkania duszpasterz wygłasza konferencję (trwa ok. dwudziestu minut), po której uczestnicy otrzymują jej konspekt z przydatnymi odniesieniami i cytatami. Po konferencji jest czas na „echo” od słuchaczy. Przed modlitwą końcową podawane są ogłoszenia o następnym spotkaniu albo na przykład o rekolekcjach lub o czymś, co warto przeczytać.

W pierwszej grupie (powstałej ponad trzydzieści lat temu) część uczestników stanowią podopieczni założyciela i wieloletniego opiekuna tego duszpasterstwa – śp. o. Mirosława Paciuszkiewicza SJ. Na spotkania przychodzi od 16 do 28 osób. Przeważają stali uczestnicy spotkań, zwykle pojawia się kilka osób nowych, mile widzianych. Grupa pierwsza spotyka się w trzecie wtorki miesiąca (od września do czerwca) o godzinie 18.45 w Sali Betlejem w Domu Parafialnym u św. Andrzeja Boboli. Grupa druga (nowa) powstała po rekolekcjach wielkopostnych dla osób rozwiedzionych i żyjących w związkach niesakramentalnych, które poprowadził o. Jacek Granatowski SJ w 2018 roku. Nowa grupa zbierała się w pierwsze czwartki miesiąca (również do czerwca) o godzinie 18.45 w Sali Betlejem w Domu Parafialnym u św. Andrzeja Boboli; grupa ta też jest otwarta i wzrasta liczebnie.

W duszpasterstwie osób rozwiedzionych i żyjących w związkach niesakramentalnych działamy, zakładając, że każdy przypadek może być nieco inny. Jednocześnie staramy się pamiętać o tym, że Prawo Boże jest niezmienne. Założenie o istnieniu niezmiennych zasad moralnych i jednoczesne przekonanie o niepowtarzalności poszczególnych przypadków stanowi podstawę kazuistyki, które Towarzystwo Jezusowe stosuje od ponad czterystu pięćdziesięciu lat. Do praktykowania takiego podejścia zachęca Papież Franciszek oraz Wytyczne. Chociaż Boże Prawo jest niezmienne, to jednak trzeba umieć je stosować, a do tego potrzebne są odpowiednia dojrzałość i wolność wewnętrzna. Nierzadko bywa, że dla ich osiągnięcia konieczne jest podjęcie albo kontynuowanie wysiłku pracy nad sobą. Udostępniane materiały konferencyjne mają właśnie charakter zadania do odrobienia w domu – uczestnicy są proszeni o to, aby do następnego spotkania wracali do przedstawionych treści, zwłaszcza do punktów, które jawią się im jako nieobojętne. Konferencje opierają się przede wszystkim na oficjalnym nauczaniu Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, które obficie czerpie z Pisma Świętego (Katechizm, encykliki, adhortacje papieskie).

Podczas dziesięciu spotkań powakacyjnych pierwszej grupy wygłoszone zostały następujące konferencje: 1) O duchowym GPS-ie, czyli o sumieniu; 2) O prawdziwym celu życia każdego człowieka; 3) O tym, co konieczne, aby osoba ochrzczona mogła wprowadzać pozytywne zmiany w swoim życiu; 4) O tym, czym jest wiara; 5) O życiu prawdziwie chrześcijańskim jako życiu duchowym; 6) O dobrym przeżyciu wielkiego postu; 7) O sposobach przyjmowania Chrystusa; 8) O zagrożeniach świętości według Adhortacji apostolskiej Ojca Świętego Franciszka Gaudete et exsultate; 9) O błogosławieństwach na podstawie tejże adhortacji; 10) O owocniejszym przeżyciu czasu letniego – wprowadzenie w modlitwę metodą Lectio divina.

Podczas spotkań grupy nie omawiamy przypadków indywidualnych ani nie rozwiązujemy problemów osobistych. Zgodnie z przyjętą metodą, praktykowaną od wielu lat w tym duszpasterstwie, celem konferencji nie jest rozwiązanie szczegółowych spraw małżeńskich ani kanoniczno-prawnych. Przypadki szczegółowe nie są omawiane podczas spotkań grupy, natomiast mogą być one podjęte podczas spotkań indywidualnych z duszpasterzem. To właśnie spotkania indywidualne są główną i najważniejszą formą działania tego duszpasterstwa. Przyjęta metoda nie sprowadza problemu osoby do kwestii kanoniczno-prawnych (wolno/nie wolno, ważne/nieważne), ale ma pomóc rozwinąć zdolność dostrzegania zarówno duchowych przyczyn w osobistej historii, w której zaistniał konkretny dramat, jak i duchowych szans na wzrastanie, jakie każdemu nieustannie daje Opatrzność Boża.

Zrozumiałe jest, że osoba znajdująca się w złożonej sytuacji, może chcieć otrzymać, podczas prowadzonych spotkań grupowych, praktyczne i konkretne rozwiązania, dzięki którym jej życie odmieni się. Celem spotkań modlitewno-formacyjnych w grupie nie jest jednak podanie gotowych rozwiązań. Spotkania w grupach mają pomóc każdemu uczestnikowi prowadzić życie chrześcijańskie, czyli duchowe, a więc przeżywać je jako misterium w odniesieniu do Boga i ludzi. Taki cel nie musi oznaczać zwiększenia ilości odmawianych przez kogoś modlitw, ale na pewno wymaga on zaprowadzenia albo utrzymania porządku w tej sferze. Osobom, które prowadzą już życie duchowe, zajęcia te mogą pomóc je uszlachetniać.

Podczas konferencji regularnie przypomina się, że życia chrześcijańskiego nie wolno redukować do „niestrącenia” poprzeczki wyznaczonej przez przykazania i prawo, ponieważ ma ono być życiem duchowym, a Jezus obiecał, że będzie z nami przez wszystkie dni aż do skończenia świata (Mt 28, 20b). Niekiedy ktoś odrzuca zaproszenie do prowadzenia życia duchowego; taka reakcja może świadczyć o tym, że wbrew pozorom, problem małżeński nie jest i nie był jedynym ani głównym problemem tej osoby. Celem podejmowanych tu działań duszpasterskich nie jest zalegalizowanie istniejącej sytuacji ani powrót do stanu sprzed katastrofy, ale wprowadzenie uczestników w życie duchowe, tak aby na swoją egzystencję spojrzeli z innej niż dotychczas perspektywy i żeby mogli wzrastać, podejmując decyzje z nowego dla nich punktu widzenia. Duszpasterstwo to nie prowadzi poradnictwa kancelaryjnego ani kanoniczno–prawnego, ale jest propozycją wejścia na ścieżkę duchowego rozwoju, aby móc inaczej spojrzeć na siebie. Wzrost, na którym nam tu zależy, jest możliwy zwłaszcza, gdy ktoś podejmuje osobistą i systematyczną pracę nad sobą.

W niektórych przypadkach prawdziwa stawka podejmowanego wysiłku jest bardzo wysoka – zacząć, po latach, żyć w pełnej komunii z Bogiem. Tak wielkie dobro wymaga prawdziwego zaangażowania się osoby (Mk 12, 29–31) – dlatego aby mieć w nim udział, trzeba czegoś więcej niż samych obecności na comiesięcznych spotkaniach. Większą szansę na osiągnięcie pełniejszych owoców duchowego wysiłku (wprowadzenie w życie rzeczywistych zmian) mają te osoby, które oprócz udziału w comiesięcznych spotkaniach modlitewno-formacyjnych, decydują się na korzystanie z indywidualnego towarzyszenia duchowego. Nierzadko bywa, że złożone sytuacje wynikają z decyzji ponawianych przez wiele lat, i związanych z nimi nabytymi przyzwyczajeniami. Chociaż Ewangelia pokazuje, że nie wolno wykluczać możliwości zaistnienia zmian, które nastąpią w czyimś życiu w mgnieniu oka (por. J 4, 28–29; Łk 19, 8; Mt 9,9), to jednak doświadczenie, jak i sama Ewangelia (historia życia większości Apostołów), potwierdzają, że wprowadzenie poważnych zmian wymaga podjęcia dłuższej i systematycznej pracy nad sobą. Dlatego udział w tym duszpasterstwie lepiej jest porównać do biegu na dłuższy dystans niż do sprintu (por. 2 Tm 4, 7).

Spotkania indywidualne odbywają się na prawach sekretu powierzonego, co oznacza, że duszpasterz nie mówi osobom trzecim ani o treści spotkania, ani nawet nie ujawnia innym tego, że w ogóle z daną osobą rozmawiał. Umówić się można mailowo albo telefonicznie, tylko i wyłącznie osobiście – nie ma możliwości zapisania kogoś przez inną osobę. Żeby można było spróbować «jak to działa», wystarczy spełnić warunek podany już w Ewangelii („jeśli chcesz…”, por. Mt 19, 17d) i przyjść. Zapraszamy.

________________________

Ks. Maciej Tomaszewski SJ – prezbiter Towarzystwa Jezusowego, nauczyciel akademicki, doktor teologii, duszpasterz osób rozwiedzionych i żyjących w związkach niesakramentalnych.